Υγιεινοδιαιτητικές οδηγίες για μείωση της Αρτηριακής Πίεσης
(Κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης και της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας)
Οι υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη της αρτηριακής υπέρτασης. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και στη θεραπεία αλλά δεν θα πρέπει να καθυστερούν την έναρξη της αντιυπερτασικής αγωγής σε ασθενείς υψηλού κινδύνου . Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η μείωση της αρτηριακής πίεσης με τις υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές μπορεί να είναι ισοδύναμη ακόμα και με αυτή της μονοθεραπείας. Το βασικότερο μειονέκτημά της είναι η χαμηλή συμμόρφωση των ασθενών με την πάροδο του χρόνου. Οι υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές μπορούν να καθυστερήσουν ή να αποτρέψουν την υπέρταση στους μη -υπερτασικούς, να καθυστερήσουν ή να αποτρέψουν τη φαρμακευτική αγωγή στην υπέρταση σταδίου Ι, και να συμβάλλουν στην μείωση της αρτηριακής πίεσης σε υπερτασικούς ασθενείς υπό αγωγή, επιτρέποντας τη μείωση του αριθμού και των δόσεων των αντιυπερτασικών φαρμάκων. Επιπλέον, εκτός από την μείωση της αρτηριακής πίεσης, συμβάλλουν στον έλεγχο και των άλλων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου.
Τα συνιστώμενα μέτρα των υγιεινοδιαιτητικών αλλαγών που έχουν αποδείξει την ικανότητά τους να μειώσουν την Αρτηριακή Πίεση είναι:
- Περιορισμός του αλατιού
- Περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ
- Υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, καθώς και τροφών χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά
- Μείωση του σωματικού βάρους και συντήρηση
- Τακτική σωματική άσκηση.
- Διακοπή του καπνίσματος όχι μόνο για να βελτιωθεί ο καρδιαγγειακός κίνδυνος, αλλά και επειδή το κάπνισμα έχει μια οξεία υπερτασική δράση που μπορεί να αυξήσει τη περιπατητική καταγραφή της αρτηριακής πίεσης .
- Περιορισμός στην πρόσληψη του αλατιού
Η συνήθης πρόσληψη αλατιού κυμαίνεται μεταξύ 9 και 12 g / ημέρα στις περισσότερες χώρες. Μείωση της πρόσληψης έως περίπου 5 g / ημέρα μειώνει τη Συστολική Αρτηριακή Πίεση (1-2 mmHg) σε νορμοτασικούς, ενώ σε υπερτασικούς ασθενείς τα αποτελέσματα είναι πιο έντονα με μείωση της Συστολικής Αρτηριακής Πίεσης έως και 4-5 mm Hg.
Η ημερήσια πρόσληψη αλατιού που συστήνεται είναι 5-6 gr. Τα αποτελέσματα του περιορισμού του αλατιού είναι πιο έντονα στη μαύρη φυλή, στους ηλικιωμένους, στους διαβητικούς, και σε ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο ή χρόνια νεφρική νόσο στους οποίους ο περιορισμός του αλατιού μπορεί να μειώσει τον αριθμό και τις δόσεις των φαρμάκων. Η αποτελεσματική μείωση του αλατιού σε ατομικό επίπεδο μπορεί να επιτευχθεί με την παροχή συμβουλών στον ασθενή για την αποφυγή προσθήκης αλατιού και τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε αλάτι. Η μείωση της πρόσληψης αλατιού παραμένει σημαντική προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία, αλλά απαιτεί μια κοινή προσπάθεια μεταξύ της βιομηχανίας τροφίμων, των κυβερνήσεων, και του κοινού, δεδομένου ότι το 80% της κατανάλωσης αλατιού αφορά το κρυμμένο αλάτι στις τροφές. Η μείωση του αλατιού κατά τη διαδικασία επεξεργασίας και παρασκευής ψωμιού, κρέατος, τυριού, μαργαρίνης και δημητριακών αναμένεται ότι θα αυξήσει σε μεγάλο ποσοστό την ποιότητα ζωής.
- Μείωση της υπέρμετρης κατανάλωσης αλκοόλ
Η συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης αλκοόλ, με τα επίπεδα της Αρτηριακής Πίεσης και τον επιπολασμό της υπέρτασης είναι γραμμική. Ενώ η μέτρια κατανάλωση δεν είναι επιβλαβής, η αυξημένη πρόσληψη αυξάνει την αρτηριακή πίεση (ΑΠ) αλλά και την επίπτωση Αιμορραγικού Εγκεφαλικού Επεισοδίου. Στην μελέτη PATHS (Prevention and Treatment of Hypertension Study) όπου εξετάστηκαν οι επιπτώσεις ενός προγράμματος μείωσης του αλκοόλ στην ΑΠ, η ομάδα παρέμβασης παρουσίασε 1.2/0.7 mmHg μεγαλύτερη μείωση της ΑΠ από την ομάδα ελέγχου στο τέλος της 6μηνης περιόδου. Μελέτες που να αξιολογούν τον αντίκτυπο της μείωσης του αλκοόλ στα καρδιαγγειακά συμβάντα δεν έχουν σχεδιαστεί. Οι υπερτασικοί άνδρες που πίνουν αλκοόλ θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση και να μην υπερβαίνει τα 20-30 g αιθανόλης ανά ημέρα, ενώ στις υπερτασικές γυναίκες δε θα πρέπει να υπερβαίνει τα 10-20 g αιθανόλης την ημέρα. Η συνολική κατανάλωση αλκοόλ δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 140 g ανά εβδομάδα για τους άνδρες και τα 80 g ανά εβδομάδα για τις γυναίκες.
- Διατροφικές αλλαγές
Στους υπερτασικούς ασθενείς, θα πρέπει να συστήνεται διατροφή πλούσια σε λαχανικά και διαλυτές φυτικές ίνες, δημητριακά ολικής αλέσεως, πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης και μονοακόρεστα λιπαρά (π.χ. ελαιόλαδο), αποφυγή trans λιπαρών και ζωικών λιπών. Τα φρέσκα φρούτα, επίσης συστήνονται, αν και με προσοχή σε υπέρβαρους ασθενείς, επειδή μερικές φορές η υψηλή περιεκτικότητα τους σε υδατάνθρακες μπορεί να αυξήσει το σωματικό βάρος. Η Μεσογειακή δίαιτα έχει αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Μια σειρά από μελέτες και αναλύσεις επισημαίνουν την προστατευτική επίδραση της μεσογειακής διατροφής στα καρδιαγγειακά συμβάντα (μελέτη PREDIMED). Οι ασθενείς με υπέρταση θα πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν ψάρι τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα και 300-400 g/ημέρα φρούτα και λαχανικά. Το γάλα σόγιας σε σύγκριση με το αγελαδινό αποβουτυρωμένο γάλα, φαίνεται ότι μειώνει την ΑΠ. Η δίαιτα θα πρέπει να συνοδεύεται και από άλλες αλλαγές στον τρόπο ζωής , όπως τακτική σωματική άσκηση, απώλεια βάρους και αποφυγή stress.
- Απώλεια βάρους
Η υπέρταση σχετίζεται με την υπερβολική αύξηση του σωματικού βάρους ενώ αντίστροφα, η μείωση του σωματικού βάρους ακολουθείται και από πτώση της αρτηριακής πίεσης (ΑΠ). Όπως προκύπτει από μια μετανάλυση, η μέση μείωση της Συστολικής ΑΠ και της Διαστολικής ΑΠ με μέση απώλεια βάρους 5,1 kg ήταν 4,4 mmHg και 3,6 mmHg, αντίστοιχα. Η μείωση του βάρους θα πρέπει να συστήνεται σε όλους τους υπέρβαρους και παχύσαρκους υπερτασικούς ασθενείς για τον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου, παρόλα αυτά, η σταθεροποίηση του βάρους, μπορεί να αποτελέσει ένα λογικό στόχο για ένα μεγάλο αριθμό ασθενών. Σε ασθενείς με εγκατεστημένες καρδιαγγειακές εκδηλώσεις, μελέτες παρατήρησης αναφέρουν χειρότερη πρόγνωση μετά από απώλεια βάρους, φαινόμενο που ισχύει και για τους ηλικιωμένους. Η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους (ΔΜΣ: δείκτης μάζας σώματος περίπου 25 kg/m2 ) και περίμετρος μέσης (<102cm για τους άνδρες και < 88 cm για τις γυναίκες) συστήνεται στους μη-υπερτασικούς για την πρόληψη της υπέρτασης και στους υπερτασικούς ασθενείς για να μειώσουν την ΑΠ. Θα πρέπει να επισημανθεί όμως ότι υπάρχει διχογνωμία όσον αφορά τον ιδανικό ΔΜΣ. Σύμφωνα με μία μεγάλη μετανάλυση εξεταζόμενοι με Δείκτη Μάζα Σώματος 22.5–25 kg/m2 παρουσίαζαν χαμηλή θνητότητα, ενώ μία άλλη μεγάλη μετανάλυση, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η θνησιμότητα ήταν χαμηλότερη σε υπέρβαρα άτομα. Επιπλέον, η απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των αντιυπερτασικών φαρμάκων αλλά και το προφίλ του καρδιαγγειακού κινδύνου. Οι συστάσεις απώλειας βάρους θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν και διατροφικές συμβουλές όπως και τακτική άσκηση. Πολλές φορές τα προγράμματα απώλειας βάρους δεν είναι τόσο επιτυχημένα ενώ οι επιδράσεις τους στην ΑΠ μπορεί να υπερεκτιμηθούν. Επιπλέον, προγράμματα με βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα συχνά δεν διατηρούνται μακροπρόθεσμα. Η απώλεια βάρους μέσω χειρουργικής επέμβασης φαίνεται να μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο σε ασθενείς με σοβαρή νοσογόνο παχυσαρκία.
- Τακτική σωματική άσκηση
Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι η τακτική αερόβια σωματική άσκηση μπορεί να είναι επωφελής τόσο στην πρόληψη όσο και στη θεραπεία της υπέρτασης καθώς και στη μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας. Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση, η αεροβική προπόνηση αντοχής μειώνει συνολικά τη συστολική και διαστολική ΑΠ κατά 3.0/2.4 mmHg, ενώ στους υπερτασικούς ασθενείς αυτή η μείωση μπορεί να φτάσει και τα 6.9/4.9 mmHg. Επιπλέον, ακόμη και η τακτική σωματική δραστηριότητα χαμηλότερης έντασης και διάρκειας συνδέεται με μείωση 20% περίπου της θνησιμότητας. Στους υπερτασικούς ασθενείς θα πρέπει να συστήνονται τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας έντασης δυναμικής αερόβιας άσκησης (περπάτημα, τρέξιμο, ποδηλασία ή κολύμβηση) για 5-7 ημέρες την εβδομάδα. Επιπλέον, και η αναερόβια προπόνηση με διαλλείματα μειώνει την ΑΠ. Ο αντίκτυπος που έχουν άλλες μορφές άσκησης στην ΑΠ όπως ισομετρικές ασκήσεις αντίστασης (μυϊκή ανάπτυξη δύναμης χωρίς κίνηση) και δυναμική άσκηση αντοχής (ανάπτυξη δύναμης που συνδέεται με κίνηση) έχει αναθεωρηθεί πρόσφατα
Η δυναμική άσκηση αντοχής φαίνεται ότι μειώνει σημαντικά την ΑΠ ενώ βελτιώνει και διάφορες μεταβολικές παραμέτρους. Μπορεί να συστήνεται 2-3 φορές την εβδομάδα. Οι ισομετρικές ασκήσεις δεν συστήνονται ακόμα καθώς δεν υπάρχουν πολλά δεδομένα.
- Η διακοπή του καπνίσματος
Το κάπνισμα αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο. Αν και το ποσοστό των καπνιστών μειώνεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, (στις οποίες η απαγόρευση του καπνίσματος είναι αποτελεσματική) εξακολουθεί να είναι υψηλό σε πολλές περιοχές και ηλικιακές ομάδες, εν μέρει λόγω των ανισοτήτων των προγραμμάτων εκπαίδευσης διακοπής του καπνίσματος. Και το παθητικό κάπνισμα επιβαρύνει την υγεία. Το κάπνισμα προκαλεί μια οξεία αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης, που διαρκεί για περισσότερο από 15 λεπτά μετά κάπνισμα ενός τσιγάρου, καθώς διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα.
Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, οι καπνιστές (υπερτασικοί χωρίς θεραπεία ή μη υπερτασικοί) παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα 24-ωρης καταγραφής από τους μη καπνιστές. Το κάπνισμα, αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου και η διακοπή του καπνίσματος είναι ίσως το πιο αποτελεσματικό μέτρο των υγιεινοδιαιτητικών αλλαγών για την πρόληψη των καρδιαγγειακών συμβάντων όπως Αιμορραγικό Εγκεφαλικό Επεισόδιο, έμφραγμα του μυοκαρδίου και περιφερική αγγειακή νόσο. Είναι ξεκάθαρο ότι η διακοπή του καπνίσματος θα πρέπει να συστήνεται σε όλους τους ασθενείς ενώ το κάπνισμα και η χρήση θα πρέπει να καθορίζεται σε κάθε επίσκεψη στους ασθενείς. Παρόλα αυτά, ακόμα και σε ασθενείς που έχουν κίνητρο, η επιτυχία του προγράμματος διακοπής του καπνίσματος φτάνει (στο 1 έτος) μόνο το 20 – 30%.
Σύνοψη των συστάσεων για την υιοθέτηση των υγιεινοδιαιτητικών αλλαγών.
Οι παρακάτω υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές συστήνονται σε όλους τους ασθενείς με υπέρταση για τη μείωση της ΑΠ και / ή τον αριθμό των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου.
Συστάσεις
1. Περιορισμό άλατος έως 5 – 6 g / ημέρα
2. Μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ σε 20-30 g αιθανόλης την ημέρα στους άνδρες και σε 10-20 g αιθανόλης την ημέρα στις γυναίκες.
3. Αύξηση της κατανάλωσης λαχανικών, φρούτων και γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά.
4. Μείωση του σωματικού βάρους σε Δείκτη Μάζα Σώματος 25 kg/m2 και περίμετρο μέσης έως <102 cm στους άνδρες και < 88 cm στις γυναίκες εκτός εάν αντενδείκνυται
5. Τακτική άσκηση, τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας δυναμικής άσκησης, 5 έως 7 ημέρες την εβδομάδα.
6. Σύσταση διακοπής του καπνίσματος και παροχής βοήθειας για την επίτευξη του.
Author Info
No Comments